Een zelfstandige in de dienstverlening heeft een uitzonderlijk product: zichzelf. Dat maakt het makkelijk en moeilijk tegelijk. De delen ‘persoon’, ‘bedrijf’ en ‘product’ gaan naadloos in elkaar over; er is bijna geen onderscheid. Voor jou logisch, voor je omgeving juist helemaal niet.

In tegenstelling tot een traditioneel bedrijf met werknemers en een fysiek product ben je als zelfstandig ondernemer voor veel mensen een vreemde uitzondering in hun wereld. Zij kijken naar een zelfstandige vanuit hun eigen rol van medewerker in de traditionele vorm.

In het kader van 15 jaar zelfstandig ondernemen vertel ik in dit artikel meer over mijn beelden en ervaring.

de vanzelfsprekende rol van ‘medewerker met een baas’

De rol van medewerker is de laatste 100 jaar compleet ingeburgerd en de standaard geworden. Door de industrialisatie veranderde het meester-en-knecht-systeem naar fabrieken met medewerkers. Bijna iedereen in Nederland is een medewerker in loondienst. Volgens het CBS is van de bijna 8,8 miljoen werkende mensen in Nederland ruim 7,3 miljoen medewerker… en ‘maar’ zo’n 1 miljoen ZZP’er.

Natuurlijk komen er steeds meer zelfstandig ondernemers bij in Nederland… maar nog steeds wordt het door de politiek, de overheid, grote bedrijven en je buurman als ‘uitzondering op de regel’ gezien.

Hoe ga je als zelfstandig ondernemer om met dat beeld? In dit artikel geef ik je graag een denkrichting mee.

een ‘traditioneel bedrijf’ met medewerkers = de standaard?

Tijdens de Industriële Revolutie ontstond het traditionele bedrijf zoals we dat nu overal kennen. Een bedrijf waarbij de werknemers in een groot gebouw een product maken en waarvan de baas alle variabelen (omvang, aantal, soort, etc.) bepaalt. Die baas bepaalt hoe hij/zij zo goedkoop mogelijk kan produceren (lees: inkopen van materialen en menskracht) om zoveel mogelijk zelf over te houden. Vooral dat laatste is daarbij zijn/haar grootste motivator. Simpel en eenvoudig.

De geschiedenis leert ons dat er op deze manier steeds meer fabrieken zijn begonnen omdat het aantal mensen waaraan verkocht kon worden steeds groter werd. Zo komt het dat nu eigenlijk bijna alles in grote aantallen in fabrieken en kantoren gemaakt wordt.

de factoren ‘persoon’, ‘product’ en ‘bedrijf’ bij een bedrijf

De drie delen ‘persoon’, ‘product’ en ‘bedrijf’ bij een traditioneel bedrijf zijn duidelijk gescheiden en treden apart op vanuit hun eigen belangen. Maar ze zijn ook op een bepaalde manier met elkaar verbonden.

De ‘personen’ in dit model (de baas + de medewerkers) zijn alleen in hun expertrol verbonden aan het ‘product’ en kunnen zo samenwerken in de gestructureerde organisatievorm ‘bedrijf’.

De baas is duidelijk verbonden met het bedrijf, maar niet compleet; hij/zij is als baas afhankelijk van de medewerkers in het bedrijf. Verbondenheid met het product is minder; eigenlijk heeft de baas voornamelijk een verbinding met het resultaat van het product.

De medewerk(st)er is met het bedrijf verbonden vanuit de expertise die hij/zij uitoefent. De trots op wat hij/zij gemaakt heeft, vormt de verbondenheid met het product. De mate van invloed op product en bedrijf is laag, wat vaak tot frustratie leidt en vervolgens de verbondenheid weer vermindert.

de factoren ‘persoon’, ‘product’ en ‘bedrijf’ als zelfstandige

Bij de zelfstandige is de ‘persoon’ én het ‘bedrijf’ één geheel. Er is nagenoeg geen verschil tussen het een en het ander. De zelfstandige is de bedenker, ontwikkelaar, medewerker, baas, reclame, marketing… eigenlijk alles tegelijk. Om mijzelf als voorbeeld te nemen: de afbeelding van mij als persoon is een afbeelding en verpersoonlijking van mijn bedrijf.

Bij een dienstverlenend bedrijf is de zelfstandige ook nog eens het ‘product’. Zo is in mijn geval mijn coaching het product dat ik lever als coach. Er ontstaat een ‘drie-eenheid’ die bijna niet te onderscheiden is in de drie delen ‘persoon’, ‘product’ en ‘bedrijf’.

Het bedrijf is uit het brein van de zelfstandige ontstaan (of hij/zij is ermee opgegroeid) en daarmee een onlosmakelijk deel van hem-/haarzelf. Hij/zij voelt zich als ‘persoon’ aangesproken (simpelweg omdat er niemand anders is) als het over zijn/haar ‘bedrijf’ of ‘product’ gaat.

de effecten voor de zelfstandige zelf

En dan komen er vragen op bij de zelfstandige:

Wanneer neem ik als ‘persoon’ de rol van ondernemer op mij om mijn ‘bedrijf’ te managen?
Wanneer ben ik mijn ‘product’ aan het vermarkten?
Wanneer is de klant mij als ‘product’ aan het gebruiken?

Als je als zelfstandige zelf het onderscheid niet kunt maken in deze drie-eenheid, dan zul je ook nooit naar buiten helder en eenduidig zijn.

Dat heeft vaak tot gevolg dat je kritiek (op je product of op je bedrijf) direct ervaart als persoonlijke kritiek of een persoonlijke aanval.

de effecten voor je klant

Je klant weet niet wie hij/zij voor zich heeft als je een zelfstandige bent: het ‘bedrijf’ of het ‘product’? Of staat hij/zij, als klant, met een ‘persoon’ te praten? Deze verwarring kan een negatief effect hebben. De kans dat een (potentiële) klant jou als persoon ziet, is dan ook nog eens het grootst bij mensen die alleen de traditionele bedrijfsvorm van baas/medewerker (goed) kennen.

Zo’n potentiële klant kan denken dat je wel erg veel aan zelfverheerlijking doet (terwijl jij denkt op te treden als ‘bedrijf’) of dat je wel erg commercieel bent (terwijl jij optreedt als ‘product’).

De kunst zit er dus in om als zelfstandige duidelijk te maken in welke rol je tegenover/naast je potentiële klant staat. Iedere keer opnieuw. Waarbij het ook nog eens zo is dat de bril waarmee een klant kijkt erg traditioneel en lastig te veranderen is.

Zo ben ik als ‘CoachSander’ een bedrijf, een manager, een merknaam, een product, een dienstverlener, een teamleider, een opdrachtgever… maar ook een persoon. Maar wanneer praat je nou met mij als persoon en wanneer met mij als product of met mij als bedrijf?

In de serie “2019: terugkijken op 15 jaar ondernemen als coach” zijn de volgende artikelen verschenen: